Kitesj - Voorbeeldpagina's

Allen die in de colofon worden genoemd, verdienen een woord van oprechte dank. In het bijzonder dank ik mijn vrouw Alja Wormgoor-Werz en mijn vriend Bas van de Bosch. Zonder hun hulp zou deze publikatie in de verste verte niet tot stand zijn gekomen.

Mijn vrouw aksepteerde dat ik in verhouding tot de omvang van dit werk er een onevenredig grote hoeveelheid tijd in heb moeten steken: het arbeiden aan het manuskript bleek zwaar.*

Het begin van de in dit werk gegeven kommentaren op de Kitesjlegende en de Russische bylígni, — aan de hand van de vroege Russische geschiedenis —, is gebaseerd op een artikel van de Russische publicist Valentijn Tomberg, in het Duitse tijdschrift 'Antroposophie, Wochenschrift für freier Geistesleben', 13e jaargang nr.12, van 22 maart 1931.

*

Daarbij kwam nog het ongenoegen dat enkele personen die van mijn arbeid wisten en aan wie ik indertijd enkele fragmentjes van de hier behandelde stof heb meegedeeld, daar m.i. onterecht snel mee naar buiten zijn getreden, - zonder enig desbetreffend refereren, - nog vóór deze publikatie uit kon komen. Een van hen meende zelfs naar aanleiding van het vernomene een zgn. Kitesjgenootschap te moeten oprichten.

Deze publikatie is het eerste deel van een verhandeling over de Slavische Kitesjlegende. Zij beoogt, mede ter herdenking van het duizendjarig bestaan van Kiev Rus in 1988, een Nederlandse vertaling en een interpretatie te geven van:

1. 'De legende van de heilige stad Kitesj', een Oudslavische tekst uit 'Kitezkaja legenda', verzorgd door V.I.Komarovic, Moskou 1936 (proza).


2. 'De legende van de onzichtbare stad Kitesj en de jonkvrouw Fewronia', het libretto van de opera 'Kitesj' van N.Rimsky-Korsakov, geschreven door W.J.Belski in 1905 (poëzie).

Dit zijn twee versies van de geheimzinnige Russische legende over de hemelvaart — of nederdaling in het Swetli Jarr (het hel stralende meer) — van de heilige stad Groot-Kitesj. Deze legende wordt, in welke versie dan ook, kortweg de Kitesjlegende genoemd.

a.

In relatie tot de Slavische byligni (heldenzangen), in de eerste plaats die over de Tafelronde van (de Gr aalbroederschap rond) koning Wladimir, het Rode Zonnetje van Kiev.

b.

Tegen de achtergrond van 'de vroege Russische geschiedenis' en de latere geschiedenisperioden van Dmitri Dónskoj en Dmitri Iwánowitsj die, wanneer zij op zich en tesamen worden beschouwd als een organisch geheel, dat zijn grondslag vindt in het gehonoreerde verzoek van de Slaven aan de Warjagen om orde (de zgn. Slavische Roeriksroep en het Warjaagse Antwoord daarop), aangeven hoe de inhoud van de Kitesjlegende samenhangt met die van de byligni.

c.

Aan de hand van de West-Europese geesteswetenschap. Bij de lezer wordt enige kennis voorondersteld van de leringen van de Theosofie, de Antroposofie en het Rozenkruisersdom. De byligni zijn voor dit doel in het kort herverteld, — vrijwel alle vanuit Boris Raptschinsky's boek 'Russische Heldensagen en Legenden', Thieme, Zutphen 1923 —, en voorzien van kommentaar, ook op basis van de westerse geesteswetenschap. Met betrekking tot de feiten in de schets van de vroege russische geschiedenis en de twee latere geschiedenisperioden heb ik mij gebaseerd op gemiddelde standaardwerken als 'Het Oude Rusland' uit de Parool-Lifeserie en Ph.L.Barbour's 'Dimitrij'.

A.

Als de zgn. Slavische kultuurlegende (in vergelijking met de Faustlegende als de Germaanse kultuurlegende), middels een artikel van V.Tomberg over die legende (in het Voorwoord vermeld).

B.

Als Utopie ('de utopie Philadelphia' uit de Apokalyps) c.q. als 'het sociale sluitstuk', — in de vorm van een christelijke kommunestaat —, van de graalarbeid van koning Wladimirs Tafelronde (wat zal blijken uit het voornoemde onder b.)
En als zodanigzal de Kitesjlegende worden geïnterpreteerd. Haar interpretatie als utopie draagt echter een inleidend karakter. In deel 2. van de verhandeling over deze legende zal het onderwerp Kitesj als Utopie' worden uitgediept, onder meer door de legende(n) te vergelijken met andere utopieën.

I.

Dat dat huidige Rusland is ontstaan uit de Slavische Roep om orde en enkele óngevraagde (foutieve) Antwoorden daarop (een ongevraagd Antwoord van de kant van de Mongolen, een foutief Antwoord van de kant van de Angelsaksen en een ongevraagd èn foutief Antwoord van hen samen) en dat het zijn karakter, — het karakter van een (in drievoudige zin) onchristelijke kommunestaat —, daaraan ontleent.

II.

Dat door dat 'huidige Rusland' een kracht werkt, vertegenwoordigd door het zgn. Demetriuswezen, die Ruslands vroege en 'toekomstige' geschiedenis, Kievs eertijdse en latere Tafelronde en vooral het christelijke kommunisme van het archaïsche en van het uiteindelijke Kitesj met elkaar verbindt.
Er zal worden aangetoond dat deze kracht in Dmitri Dónskoj zó werkte dat hij 'in het heden' (de moderne tijd) terugwijst naar Ruslands vróege geschiedenis, Tafelronde en Kitesjstaat (aldus het verleden in het heden tillend), en in Dmitri Iwánowitsj zó werkte dat hij 'in het heden (de modernetijd) vooruitwijstnaarRuslandstoekómstige geschiedenis, Tafelronde en Kitesjstaat (aldus de toekomst in het heden trekkend).
Dit zal met name worden gedaan aan de hand van de twee Kitesj legenden. Door eerst die legenden in verband te brengen met Dmitri Dónskoj en vervolgens met Dmitri Iwanowitsj, valt op 'het aloude Demetriusprobleem' nieuw licht. Blijken zal dat niet het antwoord op de vraag of hij de ware of de valse zoon van Iwan III is van doorslaggevend belang is om zijn missie te begrijpen, maar de juiste karakterisering van de vrouw (Marina von Mnischek) die hij vanuit Polen Rusland binnenbrengt. Was zij de ware of de valse dochter van de Sophia? Was zij het beeld van het ware of het valse Manas? De Demetriuskwestie geplaatst in het kader van de Kitesjlegende(n) en de bylígni voert, net als de laatste op zich al doen, tot een bepaalde 'postslavofiele' visie op en beschrijving van Ruslands toekomst.
Zie voor de volgorde van de onderdelen van de te behandelen
stof de Inhoudsopgave.